گروه دانش و فناوری پارس دان
هرآنچه درباره باتری قلمی باید بدانید (قسمت سوم و پایانی)
راهنمای خرید باتری قلمی
در قسمت اول با انواع باتری‌های یک‌بار مصرف، سایزهای استاندارد و اصطلاحات مربوط به باتری آشنا شدیم و در قسمت دوم انواع باتری‌های شارژی را مورد بررسی قرار دادیم. در قسمت پایانی قصد داریم با انواع شارژرهای باتری‌های قلمی و نکات قابل توجه در رابطه با نگهداری و نحوه‌ی استفاده‌ی صحیح از باتری‌های قلمی آشنا شویم.
باتوجه به آنچه در قسمت قبل گفتیم، در سرتاسر این متن منظور از «باتری شارژی»، نوع خاصِ «نیکل-هیدرید فلز یا NiMH» است.
انواع شارژر باتری قلمی
شارژرهای باتری‌های قلمی به دو نوع هوشمند (اتوماتیک) و غیر هوشمند (دستی) تقسیم می‌شوند. شارژرهای هوشمند، هر باتری را جداگانه و به‌صورت مستقل از دیگر باتری‌ها شارژ می‌کنند و قطع‌کن اتوماتیک آن‌ها فرآیند شارژ هر باتری را در زمان متفاوت و پس از پر شدن آن باتری متوقف می‌کند. شارژرهای غیر هوشمند ولتاژ و جریان یکسانی در اختیار همه‌ی باتری‌ها قرار می‌دهند و یا اصلا قطع‌کن اتوماتیک ندارند، یا زمان قطع جریان آن‌ها از پیش تعیین شده و ثابت است.
شارژر هوشمند
انواع پیشرفته‌ی شارژرهای هوشمند علاوه بر زمان متفاوت، قادرند ولتاژ و جریان متفاوتی به هر باتری اختصاص بدهند و حتی با استفاده از آن‌ها می‌توان ظرفیت واقعی باتری را نیز اندازه گرفت. روش اندازه‌گیری ظرفیت باتری در این شارژرها به این صورت است که شارژر ولتاژ باتری را تا یک ولت کاهش می‌دهد و مقدار انرژی خارج شده در جریان این فرآیند را اندازه می‌گیرد (بیشتر دستگاه‌های الکترونیکی مجهز به باتری قلمی، با ولتاژ زیر یک ولت کار نمی‌کنند و پس از رسیدن ولتاژ باتری به این مقدار خاموش می‌شوند).
یکی از قابلیت‌های دیگر شارژرهای هوشمند، «ریفرش» کردن خودکار باتری و از بین بردن «اثر حافظه» است (برای آشنایی با اثر حافظه قسمت اول را مطالعه کنید). برای این کار شارژر ابتدا به آهستگی شارژ باتری را خالی می‌کند و در حین این کار ظرفیت آن را اندازه می‌گیرد. سپس شارژر باتری را شارژ و بار دیگر آن را خالی می‌کند و ظرفیت آن را طی فرآیند دشارژ مجددا اندازه می‌گیرد. پس مقایسه‌ی نتایج به‌دست آمده از این فرآیند، اگر ظرفیت باتری افزایش یافته بود، شارژر سیکل شارژ-دشارژ باتری را آن‌قدر تکرار می‌کند که باتری به ماکزیمم ظرفیت خود برسد.
شارژر غیر هوشمند
در سوی دیگر اما شارژرهای غیر هوشمند انرژی یکسانی به تمامی باتری‌های قرار گرفته درون شارژر سرازیر می‌کنند و زمان به اتمام رسیدن فرآیند شارژ در آن‌ها ربطی به پر شدن باتری ندارد. زمان قطع جریان در انواع نسبتا مرغوب تنها به‌وسیله‌ی یک تایمر ثابت و از پیش تعیین شده مشخص می‌شود؛ درحالی‌که انواع ارزان حتی از وجود همین قطع‌کن ساده نیز بی‌بهره هستند و کاربر باید خودش به‌صورت دستی پس از گذشت چند ساعت باتری را از شارژر خارج کند. اگر شارژر شما مجهز به قطع‌کن خودکار نیست، می‌توانید با استفاده از این سایت با وارد کردن نوع و ظرفیت باتری و جریان شارژر، زمان مورد نیاز برای شارژ هر نوع باتری را به دست بیاورید.
استفاده از شارژرهای غیر هوشمند ممکن است به باتری صدمه صدمه بزند و باعث کاهش ظرفیت و طول عمر آن شود؛ به همین دلیل توصیه می‌شود در صورت امکان حتما از شارژرهای هوشمند استفاده کنید.
شارژر خورشیدی (سولار)
شارژ کردن باتری با استفاده از شارژرهای سولار معمولا به‌دلیل مساحت کم پنل خورشیدی قرار گرفته روی آن‌ها بسیار زمان‌بر است و بسته به شرایط آب و هوایی گاهی چندین روز طول خواهد کشید. از طرفی اگر شارژر مجهز به محفظه‌ی مناسبی برای نگهداری باتری نباشد، قرار گرفتن در معرض تابش مستقیم نور خورشید می‌تواند باعث گرم شدن باتری و آسیب رسیدن به آن شود.
به‌طور کلی ازآنجایی‌که پرکردن باتری‌های قلمی نیازمند صرف انرژی زیادی نیست، توصیه می‌شود برای شارژ کردن آن‌ها از شارژرهای معمولی استفاده کنید. «آسیب رسیدن به باتری و درنتیجه دورانداختن آن»، صدمه‌ی بسیار بیشتری نسبت به «چند میلی وات-ساعت انرژی غیر خورشیدی» به محیط زیست وارد می‌کند.
شارژرهای سریع
شارژرهای باتری قلمی و تکنولوژی‌های آن‌ها را نباید با شارژرهای گوشی‌های هوشمند مقایسه کرد؛ چرا که باتری اکثر گوشی‌های هوشمند از نوع لیتیوم-یونی یا لیتیوم-پلیمری است و ساختار درونی و سازوکار شارژ آن‌ها با باتری‌های NiMH قلمی تفاوت دارد.
جریان ایده‌آل توصیه شده برای شارژ یک باتری ۲۰۰۰ میلی‌آمپر ساعتی NiMH قلمی، ۲۰۰ میلی‌آمپر است؛ که درنتیجه به زمان شارژ ۱۰ ساعته منجر می‌شود. حال اگر این جریان را به ۴۰۰ میلی‌آمپر افزایش دهیم، مدت زمان مورد نیاز برای شارژ نصف خواهد شد؛ اما در عین حال عمر مفید باتری نیز اندکی کاهش پیدا می‌کند. درواقع بیشتر شارژرهای به اصطلاح سریع موجود در بازار با استفاده از همین تکنیکِ افزایش جریان، باتری‌های قلمی را در مدت کوتاه‌تری شارژ می‌کنند و تکنولوژی خاصی در آن‌ها به‌کار گرفته نشده است.
شارژرهای سریع باتری‌های قلمی مجهز به فناوری خاصی نیستند و تنها با استفاده از جریان بالاتر زمان شارژ را کاهش می‌دهند
اگر از باتری‌های شارژی در دستگاهی استفاده می‌کنید که هر چند هفته یا چند ماه یک بار احتیاج به شارژ مجدد دارد و درنتیجه زمان ۱۰ ساعته‌ی شارژ چندان برایتان آزاردهنده نیست، توصیه می‌شود از شارژرهای معمولی استفاده کنید. اما اگر باتوجه به نوع مصرفی که دارید باید باتری خود را هر روز شارژ کنید، می‌توانید از شارژرهای نیمه سریع (۴ تا ۵ ساعته) به همراه باتری باکیفیت استفاده کنید. برای مثال اگر عمر یک باتری مرغوب ۳۰۰۰ سیکلی نصف هم شود، همچنان مدت زمان زیادی برای شما دوام خواهد آورد. اما استفاده از شارژرهایی که ادعا می‌کنند قادرند باتری‌های قلمی را ظرف مدت ۱ تا ۲ ساعت شارژ کنند، به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
سؤالات متداول
هزینه و میزان انرژی الکتریکی مورد نیاز برای شارژ باتری قلمی چقدر است؟
برای شارژ کردن هر باتری قلمی معمولا به ۸.۵ تا ۱۰ وات-ساعت انرژی الکتریکی نیاز است. باتوجه به تعرفه‌های وزارت نیرو، هزینه‌ی این مقدار برق مصرفی خانگی در گران‌ترین حالت ممکن (ماه‌های غیر گرم، مناطق غیر گرمسیر) به ۴.۵ ریال و در در ارزان‌ترین حالت ممکن (ماه‌های گرم، مناطق گرمسیر) به ۱.۵ ریال می‌رسد. این یعنی هزینه‌ی شارژ دو باتری AA در گران‌ترین حالتِ ممکن کمتر از ۱۰ ریال یا یک تومان است.
آیا باتری‌های شارژی قلمی نیاز به شارژ اولیه دارند؟ زمان این شارژ چقدر است؟
تقریبا تمامی باتری‌های شارژی قلمی بازار از نوع NiMH هستند و نیازی به شارژ اولیه ندارند. حتی اگر به‌دلیل پایین بودن عمر قفسه‌ی باتری یا گذشتن مدت زیادی از تولید آن (و درنتیجه خالی بودن باتری)، نیاز به شارژ اولیه وجود داشته باشد، زمان آن با زمان شارژ در حالت عادی فرقی نمی‌کند.
آیا پس از پر شدن باتری می‌توان آن را درون شارژر اتوماتیک یا هوشمند باقی گذاشت یا حتما باید آن را از شارژر متصل به برق خارج کرد؟
شارژرهای اتوماتیک و هوشمند پس از پر شدن باتری، فرآیند شارژ خود را کاملا متوقف نمی‌کنند؛ بلکه تنها شدت جریان را کاهش می‌دهند. این ویژگی که به «قطره چکاندن» (trickle) مشهور است، در بیشتر شارژرها وجود دارد و اگرچه در کوتاه‌مدت باعث صدمه رسیدن به باتری نمی‌شود، اما در درازمدت ممکن است عمر باتری را کاهش بدهد. بنابراین حتی هنگام استفاده از پیشرفته‌ترین انواع شارژر هوشمند نیز توصیه می‌شود پس از کامل شدن شارژ، باتری را بیشتر از یک روز درون شارژر باقی نگذارید.
آیا از شارژر یک برند می‌توان برای شارژ باتری برند دیگر استفاده کرد؟
مادامی که نوع و ظرفیت باتری مورد نظر یکسان باشد، استفاده از شارژر و باتری با برندهای متفاوت هیچ اشکالی ندارد. به‌عنوان مثال، شارژر سونی که به‌همراه باتری‌های قلمی ۲۵۰۰ میلی‌آمپر ساعتی NiMH فروش می‌رود را می‌توان برای شارژ باتری قلمی ۲۵۰۰ میلی‌آمپر ساعتی NiMH پاناسونیک استفاده کرد.
آیا می‌توان چند نوع باتری را به‌صورت ترکیبی همزمان با هم با استفاده از یک شارژر شارژ کرد؟
اگر شارژر شما از نوع هوشمند است و هر باتری را جداگانه مدیریت و شارژ می‌کند، می‌توانید با استفاده از آن باتری‌هایی با ظرفیت‌های مختلف را به‌صورت همزمان شارژ کنید. با استفاده از این شارژرها حتی می‌توان انواع مختلف باتری‌های شارژی مانند نیکل-کادمیوم (NiCd) و نیکل-روی (NiZn) را نیز در کنار باتری‌های NiMH شارژ کرد.
چرا بعضی انواع باتری قلمی ۱.۵ ولتی و بعضی انواع دیگر ۱.۲ ولتی هستند؟
ولتاژ درج شده روی باتری‌های غیر شارژی آلکالاین ۱.۵ و ولتاژ نوشته شده روی باتری‌های شارژی NiMH برابر با ۱.۲ ولت است؛ اما در واقعیت میانگین ولتاژ باتری‌های آلکالاین نیز به ۱.۲ ولت می‌رسد. تفاوت اصلی در این است که ولتاژ باتری‌های آلکالاین در حالت شارژ کامل برابر با ۱.۵ ولت است و با گذشت زمان و خالی شدن شارژ، این میزان به ۱ ولت کاهش پیدا می‌کند. این در حالی است که باتری‌های NiMH در ۸۰ درصد زمان شارژدهی ولتاژ ثابت ۱.۲ ولتی دارند. جالب است بدانید ولتاژ باتری‌های آلکالاین زمانی که ۵۰ درصد از شارژ خود را مصرف کرده باشند به کمتر از ۱.۲ ولت افت می‌کند؛ درنتیجه این باتری‌ها در بیشتر طول عمر خود ولتاژی کمتر از باتری‌های NiMH در اختیار دستگاه قرار می‌دهند.
آیا استفاده از باتری با ظرفیت بالا (مثلا ۲۷۰۰ میلی‌آمپر ساعت) به دستگاه‌های کم‌مصرف صدمه نمی‌زند؟
ظرفیت بالا به جز افزایش دادن عمر باتری، تأثیر دیگری روی دستگاه نمی‌گذارد. تنها مشخصه‌ی باتری که ممکن است روی عملکرد دستگاه تأثیر بگذارد، ولتاژ آن است؛ که آن هم با توجه به مجهز بودن اکثر دستگاه‌ها به رگولاتور ولتاژ و قرارگرفتن ولتاژ بیشتر باتری‌های قلمی بین ۱.۲ تا ۱.۵ ولت، چندان جای نگرانی ندارد.
اگر برای مدت طولانی قصد استفاده از باتری شارژی نداشته باشیم، آیا باید آن را در حالت شارژ کامل نگهداری کنیم یا بدون شارژ؟
باتری‌های شارژی را باید همواره با شارژ کامل نگهداری کرد. بعضی انواع باتری شارژی اگر برای مدت طولانی بدون شارژ نگهداری شوند، بار الکتریکی و درنتیجه ولتاژشان به‌قدری کاهش پیدا می‌کند که برخی شارژرهای هوشمند آن‌ها را به‌عنوان باتری سالم تشخیص نمی‌دهند و شارژ نمی‌کنند.
آیا استفاده نکردن طولانی مدت از باتری شارژی روی عملکرد آن تأثیر می‌گذارد؟
عدم استفاده از باتری‌های شارژی NiMH به مدت طولانی ظرفیت آن‌ها را به‌طور همیشگی و غیر قابل بازگشت کاهش می‌دهد. اگر از شارژر هوشمند استفاده می‌کنید می‌توانید هر چند ماه یک بار با استفاده از قابلیت «ریفرش» باتری را شارژ-دشارژ کنید.
آیا قرار گرفتن باتری در مجاورت آهنربا برای آن ضرر دارد؟
خیر. میدان مغناطیسی تأثیری روی عملکرد باتری نمی‌گذارد.
آیا می‌توان به‌منظور افزایش عمر باتری و حفظ شارژ آن را در فریزر نگهداری کرد؟
اگرچه نگهداری از باتری در دمای پایین باعث افزایش عمر قفسه‌ی آن می‌شود، ولی این تأثیر بسیار ناچیز و قابل چشم‌پوشی است. تنها دلیل موجه برای نگهداری باتری در فریزر، شرایط آب و هوایی بسیار گرم محل زندگی و عدم امکان نگهداری باتری در شرایط دمای اتاق (۲۵ درجه‌ی سانتی گراد) است. در هر صورت، قبل از استفاده از باتری باید آن را دوباره به دمای اتاق برسانید.
آیا باتری‌های شارژی NiMH را می‌توان همراه با دیگر زباله‌های خانگی دفع کرد؟
باتری‌های شارژی NiMH فاقد مواد سمی هستند و دفع معمولی آن‌ها برای محیط زیست خطرناک نیست؛ اما همچنان توصیه می‌شود آن‌ها را به همراه دیگر زباله‌های الکترونیکی بازیافت کنید.
منبع : زومیت
هرآنچه درباره باتری قلمی باید بدانید (قسمت سوم و پایانی)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر